ορισμός του doxa
Η δυτική φιλοσοφία εμφανίστηκε στην Ελλάδα όταν οι πρώτοι φιλόσοφοι, οι προ-Σωκρατικοί, έθεσαν την ανάγκη να σκεφτούν με ορθολογικά κριτήρια και όχι σύμφωνα με τα σχήματα της μυθολογίας. Μία από τις βασικές έννοιες για την κατανόηση της φιλοσοφικής λογικής είναι ακριβώς η έννοια της doxa, η οποία παραδοσιακά μεταφράζεται ως γνώμη.
Doxa εναντίον episteme
Όλοι έχουμε τις δικές μας απόψεις για διάφορα θέματα. Η γνώμη βασίζεται στην υποκειμενική εκτίμηση για κάτι (νομίζω ότι τα κέικ είναι καλά, αλλά ένας φίλος θεωρεί το αντίθετο). Το πλήθος των προσωπικών αξιολογήσεων καθιστά αδύνατη την οικοδόμηση αληθινών γνώσεων ξεκινώντας από απλή γνώμη. Αν θέλουμε να πλησιάσουμε την αλήθεια, πρέπει να ακολουθήσουμε το μονοπάτι της γνώσης ή της επιστημονίας.
Η διαφορά μεταξύ γνώμης και γνώσης (doxa και episteme) αντιμετωπίστηκε από τον Παρμενίδη και αργότερα από τον Πλάτωνα. Σύμφωνα με το πρώτο, το doxa βασίζεται στις αισθήσεις, τις επιθυμίες και τις προσωπικές εμπειρίες, ενώ η επιστημή είναι η απόπειρα κατασκευής αλήθειας μακριά από την ατομική υποκειμενικότητα. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, το doxa είναι μια γνώση που εξαρτάται από τις εμφανίσεις και, ως εκ τούτου, είναι παραπλανητική (εκείνοι που υπερασπίστηκαν τις ιδέες τους σύμφωνα με το doxa, ο Πλάτωνας κάλεσε περιφρονητικά τους δοξογράφους, τους οποίους θα μπορούσαμε να μεταφράσουμε ως διαμορφωτές γνώμης).
Για τους περισσότερους Έλληνες φιλόσοφους το doxa είναι υποκατάστατο της αληθινής γνώσης. Μέσω της γνώμης μπορούμε να επικοινωνήσουμε, να μοιραστούμε εμπειρίες και να εκτιμήσουμε οποιαδήποτε πτυχή της πραγματικότητας από την ατομική μας άποψη. Ωστόσο, αν θέλουμε να μάθουμε κάτι με κριτήριο την αλήθεια και αντικειμενικά, πρέπει να ακολουθήσουμε το δρόμο της επιστημονίας. Αυτή η διάκριση μεταξύ μιας μορφής γνώσης και μιας άλλης είναι καθοριστική για την κατανόηση της διαφοράς μεταξύ του τι είναι επιστημονικό και του τι δεν είναι.
Πίστη εναντίον της επιστήμης
Ο προβληματισμός σχετικά με το doxa και την επιστημή σε φιλοσόφους όπως ο Παρμενίδης και ο Πλάτων, είναι ένα ερώτημα που μας επιτρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα τα διανοητικά μας σχέδια. Ορισμένες γνώσεις βασίζονται σε προσωπικές πεποιθήσεις (για παράδειγμα, θρησκευτική πίστη), ενώ άλλες βασίζονται σε αυστηρά ορθολογικά και εμπειρικά κριτήρια (για παράδειγμα, η βιολογία ως επιστημονική πειθαρχία).
Παρά τη διάκριση μεταξύ πίστης και επιστήμης, δεν είναι εντελώς ασυμβίβαστα πεδία, καθώς οι πεποιθήσεις μπορούν να συνοδεύονται από ορθολογικά επιχειρήματα και, παράλληλα, οι επιστημονικές αλήθειες μπορούν να οδηγήσουν σε πεποιθήσεις πνευματικής φύσης (για παράδειγμα, ένας αστρονόμος μπορεί να πιστέψει στον Θεό επειδή θεωρεί ότι η τάξη του σύμπαντος πρέπει να έχει δημιουργηθεί από ένα ανώτερο ον).
Φωτογραφίες: Fotolia - b_plan88 / echiechi
